Kamienny szaniec

Szaniec ten powstał w latach 1832-1836, gdy fortyfikacje kołobrzeskiej twierdzy przechodziły modernizację i rozbudowę. Miał kształt redanu.

Szaniec Kamienny – widok z lotu ptaka przed 1945 r.

Zbudowany był z dwóch wałów ziemnych z kazamatami oraz fosy od strony północnej i wschodniej. Kazamaty zostały wykonane z cegły. Od strony morza zabezpieczony był wałem z głazów. Wejście do szańca znajdowało się od strony zachodniej. Rolą tego fortu była, wraz z Fortem Wilczym, obrona odległego o 2,5 km ujścia Parsęty, a także obrona wschodnich rubieży twierdzy oraz zwalczanie zbliżających się okrętów. Lokalizacja tego szańca wynika z doświadczeń z walk w 1807 roku, które w tym rejonie były najkrwawsze i pokazały konieczność stworzenia dodatkowego dzieła.

Od 1887 roku teren zaczęto przystosowywać do celów rekreacyjnych. Zasypano część fosy, posadzono drzewa, wewnątrz zbudowano ogrodową restaurację, a na wale, od strony morza, kawiarenkę w formie oszklonej werandy z tarasem. Do końca XIX wieku był on pięknym miejscem widokowym i ulubionym celem wycieczek. Na szańcu znajdowało się miejsce poświęcone zastępcy komendanta twierdzy z 1807 roku – Karolowi von Waldenfels, który dowodząc atakiem grenadierów na Fort Wilczy, poniósł w tej okolicy śmierć. Stąd też dawna nazwa tego dzieła: Waldenfelsschanze.

W marcu 1945 szaniec przystosowano do obrony okrężnej. W czasie walk obiekty gastronomiczne zostały całkowicie zniszczone. Szaniec był silnym punktem niemieckiej obrony. Po tym jak 12 pp odciął go od miasta, blokował go 1063 pp 272 DP (radzieckiej).

Pomnik Waldenfelsa przed 1945 r.

W latach 1950-51 szaniec stał się częścią fortyfikacji obrony wybrzeża. Pomimo, iż wszystkie fortyfikacje twierdzy zostały wpisane do rejestru zabytków i są prawnie chronione, prawo to nie było w stanie ochronić Szańca Kamiennego. 6 listopada 1972 roku Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koszalinie zgłosiło do Ministerstwa Kultury i Sztuki wniosek o skreślenie szańca z rejestru zabytków. Bardzo ciekawe było uzasadnienie wniosku, w którym napisano, że: „obiekt ten powoduje niszczenie brzegu morskiego”. Była to nieprawda. PWRN chciało podkreślić katastrofizm sytuacji i uzyskać zgodę, w niewiadomym zresztą celu, na rozebranie zabytku. Powołana została grupa fachowców. Na podstawie ich opinii, 21 września 1973 roku, Minister Kultury i Sztuki odrzucił wniosek koszalińskiego PWRN.  Szaniec został utrzymany w rejestrze zabytków. Niestety Urząd Morski, zbyt pewny przychylności ministerstwa, kontynuował rozpoczęte w 1972 roku prace przy rozbiórce obiektu. Szaniec został w większej części rozebrany, w tym także wał kamienny (to właśnie od niego powstała współczesna nazwa – Szaniec Kamienny), który od wielu lat chronił brzeg morski w tej okolicy, szczególnie narażony na niszczycielskie działanie morza. Należy tu dodać, że przeciwko Prezydium WRN protestowała duża grupa kołobrzeskich radnych Miejskiej Rady Narodowej. Kamienie z wału Szańca Kamiennego zostały najprawdopodobniej wywiezione do Gdańska i użyte przy budowie Portu Północnego.

Resztki Szańca niszczały lub ulegały dewastacji, aż w 1995 roku zainteresował się nim Mirosław Mielczarek. Chcąc uchronić go przed dalszym niszczeniem urządził tam punkt gastronomiczny, który funkcjonuje po dziś dzień.