Kołobrzeski park nad morzem najstarszym takim obiektem w Polsce
Park ten jest miejscem swobodnie ukształtowanego ogrodu z alejami spacerowymi. Kołobrzeg pod tym względem posiada tradycje będące jednymi z najstarszych w Polsce.
Most pontonowy prowadzący na Załęże, przed 1945 rokiem
Wraz z nadaniem praw miejskich Kołobrzegowi, w 1255 roku, mieszczanie uzyskali Kołobrzeski Las. Teren ten, na wschód od miasta, był wykorzystywany do wyrębu drzewa, pozyskiwanego na cele budowlane i energetyczne, także do warzelni soli. Jeszcze na początku XX wieku kompleks ten miał powierzchnię 1381 hektarów, a największą jego atrakcją był tzw. tysiącletni dąb – Bolesław. Las był urządzony z myślą o turystach. Znajdowały się w nim liczne lokale, a nawet dwie leśniczówki. Dziś nie ma po nich śladu.
Jeszcze przed ogłoszeniem Kołobrzegu twierdzą, a jednocześnie przed wojną trzydziestoletnią, powstał najbardziej uroczy zakątek naszego miasta. W 1612 roku akcję sadzenia drzew na zachodnim brzegu Parsęty rozpoczął radny – Lorentz Heitke, potem przedsięwzięcie to kontynuował jego syn. Po lewej stronie rzeki rosły: dęby, buki, jesiony i brzozy, a z czasem inne szlachetne gatunki drzew. W ten sposób pod twierdzą wyrósł najpierw park, a potem lasek, który mieszkańcy nazywali Maikuhle. W historiografii polskiej miejsce to nazywa się Załęże. Natomiast znaczenie słowa „Maikuhle” przedstawił dr Andrzej Chludziński w książce „Nazwy terenowe lądowe i wodne Powiatu Kołobrzeskiego”, wskazując, że jest to jedyny niemiecki toponim nawiązujący do obrządku chrześcijańskiego. Nazwa jest złożona z appelativum Mai 'maj’ i ap. Kuhle 'jama, dół’ i jak widać wiąże się z majowymi ceremoniami – w miejscu tym obchodzono prawdopodobnie Zielone Świątki – czyli uroczystość zesłania Ducha Świętego. Warto podkreślić, że teren ten przetrwał cały okres Twierdzy Kołobrzeg, wszystkie oblężenia, a także kolejne militarne inwestycje. Dziś jest to teren Marynarki Wojennej. W drugiej połowie XIX wieku lasek zaczęto przystosowywać do użytku. Wytyczono w nim alejki, powstała scena na wolnym powietrzu, nazywana „Teatrem Arena”, a także znakomite restauracje ogrodowe – „Maikuhle” oraz „Grünhausen”. W 1893 roku powstało sanatorium dziecięce i schronisko młodzieżowe.
W czasach Twierdzy Kołobrzeg sadzenie drzew czy tworzenie parków było bardzo mocno ograniczone. Poszczególni komendanci i dowódcy widzieli w tym schronienie dla wroga i potencjalny problem z komunikacją z fortyfikacjami polowymi. Nawet jeśli udało się posadzić jakieś drzewa, to ich los dokonywał się podczas walk. Tak było w przypadku lasku, nazywanego popularnie „Baumgarten”, który zlokalizowany był przy kościele św. Mikołaja. Powstał w 1704 roku. Wycięto go w pień podczas wojny siedmioletniej.
O organizowaniu zieleni w Kołobrzegu można mówić dopiero od XIX wieku. Po zakończeniu walk o twierdzę, w 1807 roku, przystąpiono do odbudowy zniszczonego miasta. W latach 1832-36 budowano kolejne fortyfikacje. Na szczęście znalazło się miejsce także na zieleń. Od 1809 roku prowadzono nasadzenia nad morzem, na terenie Parku Stefana Żeromskiego. Niestety, te działania mieszkańców nie spotykały się ze zrozumieniem administracji wojskowej i często były niszczone. Ale już w latach 20. i 30. XIX wieku zaczęto do tego podchodzić nieco inaczej. Kołobrzeg stawał się modnym kąpieliskiem, miastem turystycznym, choć sami mieszkańcy, żyjący w cieniu twierdzy, nie bardzo jeszcze rozumieli zmianę swojej sytuacji. W 1832 roku powstało Miejskie Towarzystwo Upiększania, później Towarzystwo Kąpielowe w Kołobrzegu SA. Jego założycielami byli: komendant twierdzy gen. lejtnant Ludwik von Ledebur oraz burmistrz H. Wulsten. Wokół tej organizacji zebrało się kilkadziesiąt osób. To ta grupa zmieniała miasto: budowała nowe drogi, projektowała promenady i sadziła zieleń. Zaczęto również wzywać do ochrony zieleni. Z tego czasu pochodzi ciekawa odezwa do kołobrzeżan: „Wierni i życzliwi kołobrzescy mieszczanie! Apelujemy do was o współdziałanie w opiece nad plantacjami brzegowymi, terenami zielonymi na stokach fortyfikacji, przy drodze do portu, na terenie Ujścia, Süderlandu i na Załężu. Łączcie się z nami i nie pozwalajcie, aby występne ręce znowu zniszczyły to, co z troską o wspólne dobro, to co dla upiększania najbliższego otoczenia zostało zrobione. Nasze wspólne działania powiodą się. Zapobiegniemy szkodom w tym, co wszystkich raduje w wolnych chwilach”.
Punktem zwrotnym dla rozwoju kurortu była budowa Kolei Zachodniopomorskiej, z odcinkiem Kołobrzeg-Białogard, zrealizowana w 1859 roku. Od tej pory Kołobrzeg miał połączenie z najważniejszymi miastami Prus, ale także polskimi miastami pod zaborami. 6 stycznia 1864 roku, pomiędzy komendanturą twierdzy a miastem, zawarto porozumienie w sprawie zagospodarowania pasa wybrzeża. Regulowało ono wiele spraw, o które wojskowi toczyli spór z cywilnymi władzami miasta, w związku z potrzebami garnizonu. Najważniejszym postanowieniem było wytyczenie ulicy Rodziewiczówny (wówczas Parkowej), od której na południe mogła powstawać zabudowa. Tak powstała dzielnica Ujście (obecnie Uzdrowiska). Wojskowi zgodzili się również na sadzenie zielni na północ od ulicy Rodziewiczówny, przy czym postanowienie to obostrzono, że w przypadku wojny wszystkie drzewa zostaną wycięte. Tak powstał Park Nadmorski, obecnie Park Żeromskiego. Postanowienie zatwierdziło Ministerstwo Wojny. W tym samym roku nad morzem, przy obecnym molo i sanatorium „Bałtyk”, powstał Pałac Nadbrzeżny.
Alejka nad morzem na Załężu
